Gronkowce (Staphylococcus) należą do rodziny Micrococcaceae do bakterii Gram-dodatnich ziarenkowców, kształtem przypominają grona winogron. Rozwijają się w warunkach tlenowych jak i beztlenowych. Głównym rezerwuarem jest człowiek. W przyrodzie występuję ponad 40 gatunków gronkowców w tym 12 może kolonizować ludzi. Większość z nich stanowi naturalną florę bakteryjną skóry, układu pokarmowego i oddechowego. W skład tej bariery obronnej wchodzą przede wszystkim S. epidermidis (gronkowiec skórny), S. saprophyticus, S. hominis. Najczęściej stwierdzane są w jamie nosowej, gardle oraz na powierzchni skóry.
Gatunkiem chorobotwórczym jest S. aureus (gronkowiec złocisty). Kolonizuje on głównie skórę, błony śluzowe człowieka doprowadzając do infekcji. Bakteria nie zawsze wywoła chorobę, jest grupa osób od 18 do 40%, u których nie będzie żadnych objawów, będą tylko nosicielami. Do zarażenia dochodzi głównie w szpitalach, gdzie może występować na narzędziach szpitalnych, lub od innych osób (wspólny kubek, ręcznik itd.). Obecność bakterii w drogach rodnych kobiety może spowodować zakażenie nowo narodzonego dziecka. Niektóre szczepy gronkowca stały się bardzo oporne na antybiotyki np. wankomycyna która niegdyś jeszcze działała dzisiaj ma znikomy wpływ na ową bakterię. Gronkowce atakują ludzki organizm głównie toksynami. Ich ściana komórkowa zbudowana jest z dużych kompleksów białkowo-cukrowych, kwasu teichowego oraz białka A, które zabezpiecza bakterie przed fagocytozą, bierze również udział w niszczeniu płytek krwi osoby zarażonej. Najgroźniejsze enzymy gronkowca złocistego to przede wszystkim koagulaza, która ułatwia bakterii dostanie się do nowego organizmu, oraz hialuronidaza powodująca łatwiejsze szerzenie się bakterii w tkankach. Toksyny egzogenne, które wytwarzane są przez gronkowca nazywane są hemolizynami (α, β, γ, δ), doprowadzają głównie do hemolizy, a także do wielu innych zmian np. toksyna α doprowadza do ogniskowej martwicy skóry, toksyna γ może doprowadzać do wodnistych biegunek. Gronkowce wytwarzają również leukocydynę, która doprowadza do uszkadzania leukocytów i makrofagów, wytwarza również kilka antygenów – stymulują limfocyty T przez co doprowadza do wybujałej i nieuporządkowanej odpowiedzi immunologicznej z uwalnianiem cytokin.
Najgroźniejszym antygenem jest TSST-1 (toxic shock syndrome toxin), doprowadzający głównie u kobiet do zespołu wstrząsu toksycznego. Jest to choroba wielonarządowa przebiegająca z gorączką, wysypką zapalną (rash) z następczym złuszczaniem i niedociśnieniem. W ostatnim etapie choroby pojawia się ostra niewydolność oddechowa, zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego oraz uszkodzenie nerek. Gronkowce wytwarzają też enterotoksyny (A, B, C1, C2, C3, D, E, H), które mogą doprowadzać do zatruć pokarmowych. Stymulują one bowiem zakończenia nerwowe w żołądku, mogące kontrolować perystaltykę, powodując tym samym wymioty i ostre bóle brzucha. Infekcja zazwyczaj trwa parę dni. 
Bakteria gronkowca może również infekować skórę, doprowadza tam do powstawania wysypek, reakcji alergicznych, trudno gojących się ran, zakażeń mieszków włosowych, powstawania czyraków, atopowego zapalenia skóry, choroby Rittera (występuje głównie u noworodków, dzieci poniżej 5 roku życia, u dorosłych choroba występuje bardzo rzadko – choroba zaczyna się od zmiany skórnej z niecharakterystycznymi objawami wstępnymi. Następnie pojawia się wysypka (rash) wokół ust, która następnie rozszerza się na cały tułów i kończyny). S. aureus doprowadza też do chorób układu oddechowego, przede wszystkim może spowodować zapalenie gardła, zatok, często powoduje zapalenie płuc, przy innych obecnych infekcjach. Najczęstszym powikłaniem zakażenia gronkowcami jest gronkowcowe zapalenie wsierdzia. Początek choroby zazwyczaj jest trudny do zdiagnozowania. Gronkowce mogą też doprowadzać do infekcji układu moczowego oraz kostnego.
Staphylococcus epidermidis – czyli gronkowiec skórny, wchodzący w skład naturalnej flory bakteryjnej przede wszystkim skóry, może doprowadzać do tzw. zakażeń oportunistycznych (przy spadku odporności niektóre bakterie zaczynają nadmiernie się przemnażać i doprowadzać do infekcji). Chorobotwórcze są zazwyczaj szczepy, które wytwarzają glikokaliks. Oprócz skóry może on również występować na sprzęcie medycznym. Wytwarzany przez te bakterie biofilm może się dostać z plastikowych rurek kroplówek przez igły do krwioobiegu. Infekcje jakie może wywołać to przede wszystkim zapalenie cewki moczowej lub nerek u osób zacewnikowanych, zapalenie ucha środkowego, błony naczyniowej oka a nawet kości i szpiku kostnego.
BIBLIOGRAFIA
- T. Adamek-Guzik, T. Guzik, G. Czerniawska-Mysik, J. Pryjma, „Znaczenie obniżonej odporności na infekcje w patogenenezie atopowego zapalenia skóry: Rola Staphylococcus aureus.
- Z. Lubudzisz, K. Kowal, Z. Żakowska, „Mikrobiologia techniczna” tom 1, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2010.
- Z. Dziubek, „Choroby zakaźne i pasożytnicze”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
- Abigail A. Salyers, „Mikrobiologia”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.