Glista psia i glista kocia (Toxocara canis i Toxocara cati) są to nicienie jelitowe psów i kotów, natomiast człowiek jest żywicielem przypadkowym, u którego larwy pasożytów nie rozwijają się do postaci dorosłych.
Glista psia jest pasożytem psów, wilków, szakali, szopów i lisów. Postać dorosła bytuje w jelicie cienkim, a larwy w różnych tkankach narządowych. Samica dorasta do 19 cm długości, a samiec do 13 cm długości. Przednia część samca posiada wąskie skrzydełka. Głównym źródłem zakażenia są szczenięta poniżej trzeciego miesiąca życia oraz karmiące suki.
Glista kocia – żywicielami tego pasożyta są kotowate, w tym kot domowy. Człowiek zakaża się jajami znajdującymi się w pożywieniu bądź na przedmiotach wkładanych do ust. Możliwe jest zarażenie się pasożytem w trakcie zabaw z kotem, przytulania i całowania zwierzęcia. Kot może zanieczyścić jajami pościel oraz zabawki dzieci. Poważne zagrożenie stanowią piaskownice i trawniki zanieczyszczone odchodami kocimi. Cykl rozwojowy – patrz glista psia.
Cykl rozwojowy
Z jaj Toxocara canis wylęgają się larwy, które w tym samym żywicielu przedostają się do naczyń krwionośnych, a następnie przemieszczają się do rozmaitych narządów: wątroby, płuc, gałki ocznej, rdzenia kręgowego, mózgu, czy śledziony. Jeśli larwy trafią do płuc wówczas przedostają się do oskrzelików i dalej przez tchawicę i gardło z powrotem do jelit, gdzie osiągają dojrzałość płciową. Dorosły nicień T. canis wydala do środowiska około 200 tys. jaj na dobę. Jaja, aby rozwinąć się do postaci inwazyjnych (z larwą) potrzebują kilku tygodni dojrzewania w korzystnych warunkach środowiskowych (wilgotna gleba, temperatura 10-35 st. C). Natomiast jeśli larwy przejdą do innych narządów, wówczas otorbiają się i przechodzą w stan życia utajonego (spoczynkowego, przetrwalnikowego). Zakażenie T. canis następuje przez spożycie mięsa z larwami przetrwalnikowymi (wśród zwierząt), jaj inwazyjnych wydalonych z kałem lub w trakcie ciąży – zakażenie śródmaciczne (larwy wędrują przez żyłę pępkową do płodu).
Drogi zakażenia glistą psią i kocią u człowieka:
– spożycie pokarmu zanieczyszczonego jajami pasożyta,
– bezpośrednim kontakcie z psami (przytulanie do twarzy zwierząt, całowanie szczeniąt),
– zakażenie po spożyciu niedogotowanego lub niedosmażonego mięsa psiego lub lisiego zawierającego cysty (w krajach azjatyckich, w niektórych krajach afrykańskich),
– zagrożenie stanowią piaskownice i trawniki zanieczyszczone odchodami psów,
– kontaktowanie się małych dzieci z psami zakażonymi glistą.
Aby zapobiec zarażeniu należy regularnie odrobaczać psy i koty trzymane w domu oraz zabezpieczać miejsca zabaw dzieci przed odchodami psimi.
Objawy toksokarozy u człowieka są uzależnione od lokalizacji larw przetrwalnikowych. Na początku inwazji u człowieka pojawia się powiększenie wątroby i objawy zapalenia płuc. Larwy krążą w rozmaitych narządach, nie kończąc swojego cyklu rozwojowego. Z płuc mogą one dostawać się do obwodowego krążenia dużego a następnie do innych narządów, np. gałki ocznej, mózgu, mięśni. Larwy Toxocara wywołują u człowieka ziarniniaki, a kilka larw może wywołać liczne guzy w tkankach, w których larwy pozostają przy życiu rok, a nawet dłużej.
Do ogólnych objawów toksokarozy należą:
– eozynofilia,
– wzrost stężenia gammaglobulin,
– powiększenie węzłów chłonnych,
– gorączka,
– nudności,
– wymioty,
– ogólne osłabienie,
– brak apetytu,
– powiększenie i bóle śledziony oraz wątroby,
– pokrzywka na skórze
– w razie umiejscowienia larw w gałce ocznej – widoczne larwy w obrębie tkanek gałki, stan zapalny, wysięk komórkowy w komorze przedniej, ziarniaki z limfocytów i eozynocytów w obrębie siatkówki, naczyniówki i (lub) nerwu wzrokowego
– larwy obecne w rdzeniu kręgowym lub w mózgu wywołują objawy neurologiczne (drgawki, bóle, porażenie) i psychiczne,
– larwy obecne w płucach są powodem wystąpienia nacieków Löfflera i stanów zapalnych.
Wyróżnia się następujące postacie chorobowe toksokarozy:
1. Toksokaroza utajona (bezobjawowa klinicznie) – covert toxocarosis.
• Zauważa się liczne przypadki bezobjawowych zakażeń Toxocara u dzieci. Towarzyszy temu zarówno za niski jak i wysoki odsetek granulocytów kwasochłonnych we krwi obwodowej.
2. Toksokaroza trzewna (uogólniona) – visceral larva migrans (głównie u dzieci)
• Pierwszy opis zespołu wędrującej larwy trzewnej nicieni Toxocara u dzieci został opisany już w 1952 roku. Tej postaci choroby towarzyszy powiększenie wątroby. Stwierdza się zakażenie tego narządu larwami, oraz uaktywnieniem się komórek odpornościowych niszczących pasożyty – leukocytów i granulocytów zasadochłonnych.
Objawy zakażenia trzewnego:
– ogólne osłabienie, kaszel, świąd i rumień skóry, bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, mięśni i stawów, zawroty i bóle głowy, brak łaknienia, podwyższona ciepłota ciała.
Objawy toksokarozy trzewnej u dzieci:
– wysoka temperatura (powyżej 39 oC), osłabienie, wysoki poziom leukocytów oraz granulocytów (leukocytoza i wysoka eozynofilia), powiększenie wątroby, wzrost stężenia immunoglobulin klasy IgG, IgM, IgE. (Powiększenie wątroby jest związane z faktem, że większość larw dostaje się najpierw do wątroby).
3. Toksokaroza płucna
• U małych dzieci, u których nie jest jeszcze w pełni dojrzały układ odpornościowy może nastąpić zakażenie tkanki płucnej, z objawami zapalenia pęcherzyków płucnych. Objawem toksokarozy płucnej jest kaszel i duszność. Z kolei u dzieci alergicznych i astmatycznych toksokaroza płucna może nasilić objawy alergii i wywoływać ataki astmy.
4. Toksokaroza oczna – ocular larva migrant
• Jest częstą przyczynę pogorszenia widzenia i ślepoty. Choroba rozwija się zazwyczaj podstępnie, dość długo bywa nierozpoznana, ale zdarzają się i ostro przebiegające przypadki z zajęciem nerwu wzrokowego. Parazytoza może być przyczyną nierówności źrenic. W badaniu okulistycznym stwierdza się bowiem patologiczne zmiany w gałce ocznej. Jeszcze w latach 40-tych XX wieku nierozpoznana toksokaroza oczna była przyczyną wyłuszczania gałek ocznych.
5. Toksokaroza mózgowa
• Często przebiega pod postacią zapalenia mózgu. Powoduje napady drgawek. Objawy są uzależnione od miejsca, w którym ulokowały się larwy glist.
Większość zakażeń toksokarozy przebiega bezobjawowo!
Żródło:
1. Hozyasz Kamil „Toksokaroza – epidemiologia, patogeneza i leczenie”- dr n. med. z Kliniki Pediatrii, Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie; Medycyna Rodzinna zeszyt 19 (3-4/2002);
2. Kapuściński Marcin, „Toksokaroza – groźna choroba pasożytnicza”, www.pfm.pl