Według badań przeprowadzanych z inicjatywy Ministerstwa Zdrowia w ramach projektu Epidemiologia Chorób Alergicznych (ECAP), przeprowadzanych od września 2007 roku wykazały, że co piąty Polak jest uczulony na pyłki traw, a co czwarty na alergeny wewnątrzmieszkaniowe, wśród których istotną rolę odgrywają grzyby. Ponadto obserwuje się ciągły wzrost zachorowań na alergię, astmę, alergiczny nieżyt nosa czy pokrzywkę.
Do grzybów najczęściej wywołujących alergie należą: Mucor sp., Rhizopus sp., Alternaria, Aspergillus, Cladosporium, Fusarium, Penicillium.
Zarodniki grzybów to największa grupa cząstek biologicznych występujących w powietrzu, która znacznie przewyższa liczbę ziaren pyłku, czego skutkiem jest ciągła ekspozycja organizmu na tego typu cząsteczki, które z łatwością penetrują górne i dolne drogi oddechowe. Co ciekawe jedno ziarno pyłku traw zajmuje objętość równą objętości 200 zarodników z rodzaju Cladosporium lub 3000 zarodników Aspergillus fumigatus.
Nadwrażliwość na alergeny grzybów często powodują antygeny występujące wewnątrz komórek grzyba, a także wydzielane do podłoża.
Reakcje alergiczne spowodowane ekspozycją na grzyby przebierają wiele postaci, między innymi alergii:
-
wziewnej – spowodowana jest przedostającymi się do dróg oddechowych wraz z powietrzem zarodnikami grzybów pleśniowych oraz kapeluszowych (głównie basidiospory). Zarodniki te po zainhalowaniu mogą kolonizować drogi oddechowe, powodować inwazyjną grzybicę płuc, alergiczne zapalenie zatok obocznych nosa, nieastmatyczne alergiczne chorób płuc, alergiczną aspergilozę oskrzelowo-płucną, zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych, ponadto alergia wziewna może mieć charakter sezonowy jak i całoroczny,
-
pokarmowej – powszechne źródła grzybowych alergenów pokarmowych obejmują fermentujące sery, wino, piwo i chleb, a także mniej powszechne takie jak herbata, żywność przetworzona, produkty do wypieku ciast, przetworzone soki owocowe, kwasek cytrynowy, produkty z pomidorów,
-
kontaktowej (skórnej) – czyli kontakt zewnętrzny alergenu ze skórą, np. działanie dermatotoksyczne wykazuje czernidłak kołapkowaty (Coprinus comatus), boczniak łyżkowaty (Pleurotus pulmonalis) czy nawet w niewielkim procencie badanych ekstrakt z borowika szlachetnego (Boletus edulis),
-
uczulenia na antybiotyki – często występuje u osób z alergią na grzyby pleśniowe, co jest związane z wykorzystaniem niektórych gatunków tych grzybów przy produkcji antybiotyków, np. penicylina otrzymywana jest dzięki hodowlom Penicyllium notatum,
-
reakcji alergicznej w odpowiedzi na istniejące w organizmie ognisko zakażenia grzybiczego – istnieją doniesienia o związku pomiędzy astmą wieku późnego i kolonizacją skóry przez dermatofity z rodzaju Trichophyton.
Układ immunologiczny na kontakt z grzybami odpowiada również tzw. reakcją z podrażnienia, która występuje w wyniku wydzielanych przez grzyby do otoczenia mykotoksyn i substancji lotnych („zapach pleśni”) oraz poprzez wysoce drażniące składniki błon komórkowych (β-glukan). Za przykład tutaj można podać tzw. „pleśnie domowe”, które mają szkodliwy wpływ na zdrowie przebywających w nich osób. Stężenia pleśni wzrastają w czasie remontów, porządkowania piwnic, strychów, zwłaszcza w domach zawilgoconych i niedostatecznie wentylowanych. Do tych pleśni zaliczyć można następujące rodzaje: Alternaria, Cladosporium, Aspergillus, Trichoderma, Penicyllium, Stachybotrys. Grzyby te powodują zaostrzenie alergii dróg oddechowych, astmę i reakcje toksyczne. Ponadto mogą również stymulować powstawanie chorób nowotworowych. Wykazano również, że toksyny wydzielane przez Stachybotrys (np. Stachybotrys chartarum) mogą powodować tzw. zespół chorego budynku, określanym kiedy ponad 30% mieszkańców posiada dolegliwości takie jak: bóle głowy, objawy grypopochodne, podrażnienie skóry, spojówek, śluzówek, zapalenie gardła, objawy przewlekłego zmęczenia – m.in. brak koncentracji czy rozdrażnienie.
Źródło:
- Stanisławczyk Renata, Rudy Mariusz, Świątek Bernadetta „Występowanie mikotoksyn w zbożach i przetworach zbożowych znajdujących się w placówkach handlowych województwa podkarpackiego”, żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 6 (73), 58 – 66
- Buczyńska Alina, Cyprowski Marcin, Piotrowska Małgorzata, Szadkowska-Stańczyk Irena, „Grzyby pleśniowe w powietrzu pomieszczeń biurowych — wyniki interwencji środowiskowej”, medycyna pracy 2007;58(6):521 – 525
- Nowak Renata, Drozd Marta Katedra „Rola grzybów w etiopatogenezie chorób alergicznych” , Zakład Botaniki Farmaceutycznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
- Szewczyk Eligia.M., Mikrobiologia medyczna, PWN, Warszawa 2012
- wikipedia.org