Wirusy opryszczki (ludzkie wirusy herpes: HSV-1 i HSV-2) należą do rodziny Herpesviridae. Genom wirusów herpes zbudowany jest z dsDNA, otoczony jest ikosaedralnym kapsydem i luźno przylegającą osłonką lipidową. Wirusy herpes są szeroko rozprzestrzenione w naturze. Wirusy te wykazują latencję, co oznacza że infekcja nimi może być pierwotna (pierwsza ekspozycja na wirus dotyczy gospodarza nieprzygotowanego w sensie immunologicznym) lub wtórna (w przypadku reaktywacji wirusa latentnego).
Wirusy opryszczki: herpes simplex typu 1 i wirus herpes simplex typu 2 – należą do podrodziny α-herpeswirusów. Oba wirusy są do siebie bardzo podobne zarówno pod względem cech biologicznych jak i genomu (identyczne >80%).
Wirusy opryszczki zakażają błony śluzowe, ale nieuszkodzona skóra stanowi dla nich skuteczną barierę. Podczas zakażenia pierwotnego wirus wnika przez zakończenia nerwów obwodowych i pnie się w górę, aby osiągnąć ciało komórki nerwowej, które jest miejscem jego latencji.
Wirusem HSV-1 zarażamy się przez ślinę, bezpośrednio – przez pocałunki lub pośrednio – przez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi śliną. Zatem zakażenie tym wirusem jest powszechne i następuje najczęściej w dzieciństwie. W krajach rozwiniętych do 90% dorosłych posiada przeciwciała przeciwko temu wirusowi.
Wirus HSV-2 przenosi się przez wydzieliny narządów płciowych, dlatego rzadko jest spotykany przed osiągnięciem dojrzałości.
Wirusy HSV-1 i HSV-2 mogą powodować zakażenia zarówno narządów płciowych jak i jamy ustnej.
Skutki zakażenia wirusami herpes smiplex:
1) Większość pierwotnych zakażeń HSV jest bezobjawowa i większość osób nie jest tego świadoma. Wirus pozostaje latentny, ale można ponieść konsekwencja reaktywacji tego wirusa, np. w postaci nawracającej opryszczki, czy zmian na narządach płciowych. Jednak także reaktywacja wirusa może być bezobjawowa.
2) Opryszczka jamy ustnej i warg, która rozwija się w wyniku zakażenia pierwotnego w obrębie jamy ustnej z obustronnym, postępującym powstawaniem bolesnych pęcherzyków i nadżerek na wargach i wewnątrz jamy ustnej. Zmiany mogą rozprzestrzeniać się także na skórę twarzy. Może dojśc do miejscowej limfadenopatii, czyli do bolesnego powiększenia miejscowych węzłów chłonnych, czemu może towarzyszyć gorączka i złe samopoczucie. Choroba zwykle ustępuje bez leczenia w ciągu 2-3 tygodni. Z kolei przy wtórnej infekcji, powstałej w wyniku reaktywacji wirusa w ciele nerwu trójdzielnego i jego wędrówki w dół wzdłuż aksonu na obwód – powstaje wtórna opryszczka wargowa, która pojawia się zwykle jednostronnie jako grupa 3-4 pęcherzyków, nie rozprzestrzenia się do jamy ustnej ani na skórę, nie ma odczynu ze strony węzłów chłonnych i objawów ogólnych. Zmiany mogą utrzymywać się przez 5-6 dni.
3) Zakażenie oka, powstałe w wyniku przeniesienia wirusa z jamy ustnej. Efektem zakażenia może być bolesne zapalenie spojówek, czy nawet opryszczkowe zapalenie rogówki. Wirus pozostaje latentny w nerwach zaopatrujących rogówkę i może ulegać on reaktywacji. Powtarzające się reaktywacje wirusa mogą doprowadzić nawet do zmętnienia rogówki. W Wielkiej Brytanii zapalenie rogówki wywołane przez HSV jest najczęstszą przyczyną ślepoty.
4) Opryszczka narządów płciowych, gdzie pierwotna i objawowa infekcja może doprowadzić do powstania rozległych pęcherzy i nadżerek na penisie, wargach sromowych, pochwie lub szyjce macicy. Szczególnie dokuczliwe mogą być zmiany w pobliżu cewki moczowej. U kobiet jest ryzyko zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z powodu możliwości przeniesienia zakażenia do opon lędźwiowo-krzyżowych. Może również wystąpić miejscowe zapalenie węzłów chłonnych i objawy ogólne z towarzyszącą gorączką. Powrót do zdrowia może trwać nawet 3 tygodnie. W konsekwencji pierwotnego zakażenia mogą nawracać zmiany w obrębie narządów płciowych lub bezobjawowe rozsiewanie wirusów. Nawroty mają zwykle łagodniejszy przebieg, są jednostronne i wyraźnie zlokalizowane, a ustępują po 5-6 dniach bez odczynu ze strony węzłów i objawów ogólnych.
5) W przypadku opryszczkowego zapalenia mózgu wirus dostaje się do mózgu w wyniku reaktywacji w zwoju nerwu trójdzielnego i wędrówki do góry, do mózgu zamiast w dół aksonem na obwód. Komórki mózgu ulegają lizie w wyniku replikacji wirusa, następnie wirus rozprzestrzenia się do sąsiednich komórek powodując dalszą lizę komórek. Konsekwencją braku leczenia choroby może być nawet śmierć lub znaczne uszkodzenia mózgu.
6) Opryszczka noworodków wiąże się z zakażeniem HSV w trakcie przechodzenia przez kanał rodny. Układ immunologiczny noworodka nie jest jeszcze dojrzały, więc infekcja wirusem może być nawet tragiczna w skutkach. Po dotarciu do krwiobiegu wirus może zaatakować narządy wewnętrzne, prowadząc do opryszczkowego zapalenia mózgu, zapalenia płuc lub zapalenia wątroby, wszystkie obarczone wysokimi wskaźnikami śmiertelności.
7) Zanokcica opryszczkowa (zakażenie łoża paznokcia), powstała np. w wyniku wkładania palców do zakażonej jamy ustnej.
8) Wyprysk opryszczkowy, który występuje u osób z egzemą (zmiany skórne wywołane reakcjami nadwrażliwości). Wirusy pokonują barierę skóry w wyniku jej uszkodzenia, powodując rozległe pęcherzykowate zmiany. Istnieje ryzyko dostania się wirusa do krwiobiegu poprzez zapalnie zmienioną skórę, czego konsekwencją może być zagrażająca życiu infekcja narządów wewnętrznych.
Źródło:
1. Irwing William, Boswell Tim, Ala`Aldeen Dlawer; przekład: Szewczyk M. Eligia, Balcerczak Ewa, Różalski Antonii; Mikrobiologia medyczna – krótkie wykłady; PWN, 2012
2. https://pl.wikipedia.org/wiki